Γυναίκες Ηπειρώτισσες, ξαφνιάσματα της φύσης…

Στις 4 Οκτωβρίου, στα πλαίσια του 17^ου πολιτιστικού φεστιβάλ Αξιοθέας,  είδαμε μια εξαιρετική παράσταση, όπου ο αφηγηματικός λόγος με τη βοήθεια του θεάτρου, του κινηματογράφου, της φωτογραφίας και της μουσικής  ηπειρώτικων δημοτικών τραγουδιών, κατάφερε να φέρει κοντά μας τις Ηπειρώτισσες γυναίκες της περιόδου του 40 και του εμφυλίου, ‘’  τα ξαφνιάσματα  της φύσης ‘’ όπως τις περιγράφει το γνωστό τραγούδι .

H παράσταση είχε τίτλο “Γυναίκες που ’γίναν ένα με τη γη”   και οι προφορικές αφηγήσεις αντλήθηκαν από το ομώνυμο βιβλίο της Γεωργίας Σκοπούλη, που περιλαμβάνει συνεντεύξεις γυναικών της Ηπείρου  που αφορούν κυρίως στη δεκαετία του ’40. 

Η Μαρινέλα Βλαχάκη, που έχει κάνει τη θεατρική διασκευή  και   ενσάρκωνε αυτές τις γυναίκες,  κατάφερε   να τις φέρει κοντά μας όχι ως ηρωίδες του πολέμου, αλλά   ως ηρωίδες της ζωής στα Τζουμέρκα, τα  βουνά της Ηπείρου, με τις μάχες που δίναν καθημερινά για να βγάλουν το ψωμί τους και να μεγαλώσουν τα παιδιά τους στα δίσεκτα χρόνια της Κατοχής και του Εμφυλίου. Αυτές οι γυναίκες είχαν να αντιμετωπίσουν όχι μόνο τους Γερμανούς ,τον κυβερνητικό στρατό και τους αντάρτες, αλλά και την πείνα, τη φτώχεια, τον πόλεμο, την ξενιτιά, τη σκληρότητα των αντρών.

 Ακούγοντας αυτές τις προφορικές αφηγήσεις μιας άλλης εποχής όχι και

τόσο μακρυνής, που σου μεταφέρουν  τα βάσανα και τις κακουχίες αυτών των γυναικών- που θα μπορούσε να ήταν οι γιαγιάδες μας- από τη μια συνειδητοποιείς  τις τεράστιες αλλαγές  που έχουν γίνει μέσα σε ελάχιστες δεκαετίες, από την άλλη βλέπεις με άλλη οπτική  τη σημερινή  οικονομική  κρίση. Η σύγκριση  με κείνες τις γυναίκες και τα προβλήματα που είχαν να ξεπεράσουν για να επιβιώσουν  και να μορφώσουν τα παιδιά τους, κάνουν τα σημερινά προβλήματα να φαίνονται μηδαμινά, σχεδόν γελοία. Νιώθεις ντροπή που δυσανασχετείς, που απελπίζεσαι με τις σημερινές οικονομικές δυσκολίες, ακούγοντας και βλέποντας τι υπέφεραν αυτές οι γυναίκες που περπατούσαν  ξυπόλητες στα δύσβατα βουνά της Ηπείρου  μεταφέροντας στην πλάτη πότε ξύλα και πότε τα παιδιά τους.

‘’Ε, και τι είναι δέκα παιδιά;’’ λέει στη μαρτυρία της η Πανάγω. ‘’Σαν την γίδα τα ‘πιανα σαν την γίδα τα γένναγα. Ήμουν ευκολογέννα! Πιανόμουν από το κρεβάτι, τ’ αμόλαγα και τα ‘βαζα δίπλα στο σεντόνι, που το είχα έτοιμο. Μετά έδενα το λώρο στην καλτσοδέτα, να έτσι, κι μ’ ένα Α! και όλα εντάξει. Το πιο εύκολο πράγμα.Δεν ήξερα ούτε γιατρούς ούτε μαμές.

Πώς τα μεγάλωσα; Ε…Με γίδια και με πρόβατα. Μόνο εγώ ξέρω, κι αυτοί που μ’ έβλεπαν. Έξω να χιονίζει και να βρέχει κι εγώ πάντα εκεί, από κοντά όλη μέρα στα γίδια. Να ρίχνω το στεγνό χορτάρι να το σκεπάζει με μιας το χιόνι… και τα πρόβατα να σκάβουν για να το βρουν.’’

Δεν ξέρω πόσο δυσανασχετούν οι γονείς που τρέχουν καθημερινά τα παιδιά τους από φροντιστήριο σε φροντιστήριο. Όταν ακούς όμως ότι το σχολείο ήταν απέναντι από το ποτάμι και ότι  όλο το χειμώνα αυτή η Ηπειρώτισσα τα πέρναγε ένα ένα απέναντι, στην πλάτη,   με το νερό ως το γόνατο, κι άλλες φορές ως τη μέση, γιατί γιοφύρι δεν υπήρχε, ανεπαίσθητα κάνεις  τις συγκρίσεις και  θαυμάζεις αυτό το μεγαλείο και τη δύναμη ψυχής που έχει κάθε γυναίκα- μάνα  μέσα της.

Η Μαρινέλα Βλαχάκη μετέφερε το λόγο αυτών των γυναικών με ευλάβεια και  σεβασμό. Ο Θεόδωρος Παπαδουλάκης αποκάλυπτε αργά με το φακό του τα κακοτράχαλα πρόσωπα αυτών των γυναικών, τα συγκλονιστικά  βλέμματα τους μέσα από τις φωτογραφίες της εποχής από το Αρχείο Μπενάκη και ο Λεωνίδας Μαριδάκης και η Δανάη Μπότικ μας μετέφερε τους ήχους  γνωστών ηπειρώτικων τραγουδιών  που τραγουδούσαν αυτές  οι γυναίκες για  να παίρνουν δύναμη και να αντέχουν τις δυσκολίες.  Αυτός ο  συνδυασμός τεχνών, μαζί με την ψυχή που καταθέτει σε κάθε δουλειά της η Μαρινέλα Βλαχάκη, έκανε επιτυχημένη  τη  θεατρική παράσταση που ανέβηκε στα πλαίσια του 17^ου πολιτιστικού φεστιβάλ της Αξιοθέας.

Θεοδώρα Παυλίδου, φιλόλογος